Editie oktober 2014

Even voorstellen. De Vlaamse Zoë Teuwen houdt Nederlands hoog als thuistaal voor Dora (8) en Remo (5) naast het Italiaans van haar man Fiorenzo. De Amerikaanse Carolyn De Meyer spreekt uitsluitend Engels met haar zoon Ely (9), terwijl zijn hoofdtaal Nederlands is. De Nederlandse Bianca is getrouwd met Fransman Christophe en woont in Frankrijk. Ze spreekt meestal Nederlands met haar oudste kinderen Tom (14) en Max (11), en altijd met Kim (2).

Eén persoon, één taal

De drie moeders zijn het roerend eens. De regel: één persoon, één taal is bij meertalig opvoeden een gouden leidraad.

De uit Colorado afkomstige Carolyn - die vlekkeloos Nederlands spreekt - en haar ex-man Joost volg(d)en de regel consequent. “Ik heb een leuke anekdote over hoezeer Engels Ely’s moedertaal is. Hij was tweeënhalf toen we hem de tweede keer meenamen naar Amerika. Voor hem was het blijkbaar duidelijk dat hij alleen met zijn moeder Engels sprak en met alle anderen Nederlands. Toen we aankwamen, liep hij op mijn ouders toe en stak een verhaal af… in het Nederlands. Mijn ouders keken stomverbaasd (lacht).”

Ook Zoë is enthousiast: “Het lukt perfect. Ik praat alleen Nederlands tegen Dora en Remo. Vanaf dag één praat mijn man uitsluitend Italiaans met hen. Ze antwoorden hem ook alleen in het Italiaans. Als ze iets in het Nederlands zeggen, laat hij het hen herhalen in het Italiaans. Als ze een woord niet kennen, dan mogen ze dat in het Nederlands zeggen en hij speelt hen vervolgens het Italiaanse woord toe. We vreesden aanvankelijk moeilijkheden omdat Fiorenzo met vrienden hier Nederlands praat. De kinderen beseffen dus heel goed dat hij perfect Nederlands kan begrijpen en spreken. Gelukkig aanvaarden ze volledig dat zijn taal met hen altijd Italiaans is.”

Voor de Nederlandse Bianca Versteeg, die met haar gezin in Noord-Frankrijk woont, ligt het verhaal iets complexer. “De kinderen zijn geboren in Frankrijk en we wonen er ook. Dat maakt het Frans meteen tot dominante taal. Christophe spreekt vanzelfsprekend Frans met hen. Ik was vastbesloten altijd Nederlands met de jongens te praten, maar ik ben tegen een aantal dingen aangelopen. Wat als je kinderen over iets willen vertellen dat op school, in het Frans dus, is gebeurd, en ze verder komen met hun verhaal in die taal? Door school en de vriendjes spraken Tom en Max steeds meer Frans tegen elkaar. Ik heb dus een aantal keer toegegeven op de één/één-regel. Die is echt moeilijk om vol te houden.” Maar Bianca vindt niet dat ze gefaald heeft. “Met ons jongste kind, Kim, ben ik wel consequent. Ze is nu twee en spreekt graag en vlot Nederlands. Ze zingt Nederlandse kinderliedjes en ze zit op FaceTime met oma en opa en nichtjes en neefjes in Nederland. Ze leeft zo in het Nederlands dat Max laatst zei: ‘Kim is Nederlandstalig, ik praat dus Nederlands met haar.’ Het Nederlands van de jongens heeft dus echt baat bij de komst van het zusje.”

Naturel

Geen van de drie - bij toeval alledrie taaldocenten - hanteert thuis schoolse of academische methodes.

Het grote voordeel van een tweetalige opvoeding is net dat de kinderen de talen op een natuurlijke manier verwerven, vindt Zoë. “De tweetaligheid mag nooit een opgave worden, daar passen we heel erg voor op. Vrienden van ons die hun kinderen tweetalig Frans/Spaans opvoeden, laten de kinderen Spaanse les volgen. Dat gaat helemaal in tegen mijn overtuiging. Geniet toch van de unieke kans tot spontane taalverwerving in een tweetalig gezin, maak het niet formeel.”

Carolyn legde ooit een tweetalig oefenschriftje aan Ely voor. “Maar daar wilde hij niet aan. Dat was oké. Hij leert wel Engels schrijven op school.”

En wat als de taal toch de spuigaten uitloopt? Spontaan zeggen de drie dat ze hun kinderen niet corrigeren, maar meestal gewoon de zin op de goede manier herhalen: “Oh, je bedoelt..” of “Oh, so you mean …”. Geheel volgens de regels van het spel, want op de vingers tikken kan de kinderen afschrikken of demotiveren.

Star Wars

Volgens experts kunnen spelletjes in de andere taal, strips, apps, boeken, films,… de taallerende kinderen prima stimuleren.

Carolyn hanteert soms subtiele methodes. “Ik beken: toen Ely een speelgoedgraafmachine kreeg, heb ik die niet toevallig Matthew genoemd. Ideaal om zijn ‘th’ te oefenen! Ely is opgegroeid met Engelse nursery rhymes. En ’s avonds mocht hij tien minuten naar Dora the Explorer kijken - goed om zijn woordenschat uit te breiden. Ik heb hem altijd voorgelezen en dat doe ik nog. Nu we klaar zijn met zeven delen Harry Potter ben ik begonnen aan Lord of the Rings. Strips leest hij ook meestal in het Engels. Laatst moest ik voor school een formulier invullen over zijn thuistaal. ‘In welke taal speelt hij?’ Daar heb ik eens op gelet en hij blijkt goed in tweetalig spelen. Zijn taal hangt samen met waar hij mee speelt. Star Wars? Vanzelfsprekend in het Engels.”

Bianca en Zoë lezen ook voor, knikken ze, en herkennen het spelen in twee talen. “Ik koop bewust spelletjes met Nederlandstalige spelregels, om die tweede taal te stimuleren,” zegt Bianca. “En ik zoek iets uit dat rijmt met hun interesses. Dus niet de gewone Monopoly Junior, maar de Star Wars Monopoly. Tom leest momenteel een boek over een Friese zwemkampioen –hij zwemt zelf graag.”

Bij Zoë hebben ze alle Disneyfilms enkel in het Italiaans. “Heel vervelend als er vriendjes komen spelen en ze willen een dvd zien - de keuze in het Nederlands beperkt zich dan tot De Kleine Zeemeermin, Bumba of Tom en Jerry (lacht). We zetten vaak Italiaanse kinderliedjes op (ook via YouTube) en we hebben een paar boeken in het Italiaans voor als Fiorenzo eens voorleest. Zo leren ze ook woorden in een andere context, want met mijn man gaat het meestal over school, eten, hobby’s, …. De Italiaanse schrijftaal verschilt wel sterk van de spreektaal en vooral kinderboeken zijn moeilijk te begrijpen als je de schrijftaal niet gewend bent. Daardoor haken ze vaak af bij het luisteren naar verhalen in het Italiaans.”

Geheimtaal

En wat vinden de kinderen er zelf van om zo vlot tweetalig te zijn?

“Vooral Dora is er erg trots op dat ze Italiaans spreekt,” zegt Zoë. “Haar klasgenootjes vinden het cool. Remo is nog maar vijf. Voor hem is het moeilijker om alles gezegd te krijgen. Toch raakt hij nooit gefrustreerd – hij vraagt meestal hulp aan mij om iets moeilijks uitgelegd te krijgen aan z’n vader.”

Carolyn heeft het haar zoon nog nooit gevraagd. “Ely heeft geluk dat Engels een populaire taal is die je overal tegenkomt. Als hij met zijn vrienden met de Pokémonkaarten speelt, hoor ik hem vaak zeggen: ‘Nee, dat kan niet. Dat staat hier zo in het Engels.’ Geen idee of hij altijd getrouw vertaalt (lacht).”

“Mijn kinderen vinden het volgens mij wel fijn,” lacht Bianca, “ze stellen zich spontaan voor in de twee talen, inclusief de Franse of Nederlandse uitspraak van hun voornaam, afhankelijk van de context.” Dan gniffelt ze. “In bepaalde omstandigheden wordt het Nederlands een geheimtaal. In een winkel in Frankrijk, bijvoorbeeld, praten Max en ik het wel eens onder elkaar.” Ook als Zoë en de kinderen willen roddelen over iemand op de tram, switchen ze … naar het Italiaans.

Opstapje

Twee thuistalen spreken zou een grote hulp betekenen om een derde taal te leren. Klopt dat? Bianca kan dat beamen. “Tom en Max halen allebei goede punten voor Engels. Die taal behoort tot dezelfde familie als het Nederlands, helpt vast ook.”

Zoë heeft een ander visie: “Op school krijgen Dora en Remo Frans vanaf de derde kleuterklas. Daar steken ze echt niks van op, maar dat komt door de methode en vooral doordat het Frans leren niet aan iets nuttigs wordt gekoppeld zoals een Franse tekenfilm kijken, of een titel van Stromae begrijpen. Ze pikken wel Engels op van computerspelletjes. Of dat vlotter gaat omdat ze tweetalig zijn, kan ik niet inschatten.

Bonussen

Onderzoek aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) heeft jaren geleden al uitgewezen dat tweetalig opvoeden de hersencapaciteit van de kinderen verhoogt. Andere, recentere studies (zie onderaan) vinden dat niet bewezen. En beheersing van een tweede taal zou de taalvaardigheid van de eerste taal verhogen.

Carolyn en Zoë hebben van die cognitieve bonussen weinig gemerkt, maar er zijn veel andere bonussen. “Dat van het vergroten van de taalvaardigheid van eerste taal klinkt logisch,” zegt Zoë, “maar ik kan niet zeggen dat ik dit merk, omdat er zoveel andere factoren zijn die meespelen. Bijvoorbeeld: wij lezen veel. Daardoor alleen al vergroot taalvaardigheid in de moedertaal. Een groot voordeel van twee talen is zeker het verbreden van je horizon: we komen vaak mensen tegen die Italiaans spreken, en dan kunnen de kinderen ook met die mensen praten. Italiaans heeft ook overeenkomsten met Frans, Spaans en Engels (woordenschat), talen die ze ook ooit zullen leren op school. Op dat moment gaan ze volgens mij wel een voorsprong hebben.”

De oudste kinderen van Bianca willen straks hun certificaat van Nederlands als vreemde taal halen: “Dan kunnen ze in Nederland of België aan een hogeschool of universiteit terecht. Op lange termijn lijkt me die tweetaligheid ook economisch interessant.”

Carolyn kan niet één negatieve kant vinden aan het tweetalige verhaal van haar zoon. “Alleen misschien dat z’n vriendjes mij soms nazeggen: ‘Ielaai’ in plaats van ‘Eelie’ – dat vindt hij niet zo leuk. Verder: alleen maar voordelen.”

*  *  *

Bekijk ook het filmpje over een drietalig gezin in de volgende rubriek Spraakmakend.