Editie september 2018

Dichtbundels, toneelstukken, teksten voor muziektheater, televisiespelen, operateksten, filmscenario's, vertalingen en bewerkingen. Het oeuvre van laureaat Judith Herzberg (Amsterdam, 1934) is even veelzijdig als omvangrijk. Haar werk wordt gekenmerkt door observaties uit het dagelijks leven met veel oog voor details. Over gewone dingen die door haar teksten bijzonder worden. 'Mijn gedichten komen voort uit mijn poging twee dingen, die op het eerste gezicht geen verband lijken te hebben met elkaar, toch te rijmen', aldus Herzberg.  

Herzberg is een van Nederlands bekendste dichters en ontving reeds vele prijzen, waaronder de P.C. Hooftprijs in 1997 voor haar poëzie. Zij debuteerde in 1963 met de dichtbundel Zeepost. Daarna volgden vele bundels waaronder Beemdgras, Strijklicht, 27 liefdesliedjes, Wat zij wilde schilderen, Zoals en Soms vaak. De bloemlezing Doen en laten behoorde in 1994 tot de honderd beste boeken.

Vanaf het begin van de jaren zeventig volgden ook toneelstukken, waarvan Leedvermaak ongetwijfeld het bekendste is en dat voor het eerst werd opgevoerd door toneelgroep Baal in 1982. Het stuk - eerste deel van een toneeltrilogie - bestaat uit 99 fragmenten en gaat over onverwerkt oorlogs- en concentratiekampleed. Herzberg schrijft ook proza, uitgegeven in onder meer Liever brieven en Er was er eens en er was er eens niet. En nog onlangs, in februari 2018, verscheen Brieven 1962-1974 waarin Herzbergs briefwisseling is opgenomen met de bevriende dichter Chris van Geel.

Haar taal nadert de muziek

De jury van de Prijs der Nederlandse Letteren 2018 over het oeuvre van Judith Herzberg:

'Judith Herzberg laat je naar de gewone dingen in het leven kijken. Haar taal laat je stilstaan, het laat je hersenen schakelen tot je opnieuw stilstaat. Haar bedrieglijke eenvoud brengt je niet alleen in de war, ze brengt je subtiel aan het denken.'

‘Haar toneel was baanbrekend in de jaren tachtig. Leedvermaak heeft een onuitwisbare indruk gemaakt door de schijnbaar luchthartige manier waarop zij het zwijgen over oorlogservaringen verwoordt. Haar poëzie is hartverscheurend eenvoudig en is juist daardoor complex. In de poëzie is muzikaliteit een van haar uitgangspunten. Er is geen zin die muzikaliteit ontbeert.’

‘(…) Toch observeren haar verzen soms ook feiten of voorwerpen zonder meer, vaak op een zakelijke manier. Wat ze schrijft lijkt dan heel even op een late erfenis van Barbarber. Ze overstijgt die voor de hand liggende indruk echter door een bijzonder genietbare, subtiele en tastbare ironie, door haar spel met de taal, door de rijke waaier aan gevoelens en beschouwingen die zij aan haar vlijmscherpe waarnemingen weet op te hangen en door de bijna symbolische, zelfs emblematische dimensie van haar onderwerpen en gedichten als dusdanig.’

‘(…) Dan lijkt zij het aanvankelijk, op een nogal simplistische manier, te hebben over de alledaagse werkelijkheid buiten ons; maar bij nader toezien wijzigt die ogenschijnlijke en misleidende eenvoud zich in een diepzinnige, poëtische complexiteit en veranderen haar talige constructies in beelden voor de vele aspecten en ervaringen van het leven zelf.’

PRIJZEN

1980 - Jan Campert-prijs voor Toneel

1980 - Bayerische Filmprijs

1981 - Jan Campert-prijs voor poëzie

1982 - Prijs der Kritiek voor Leedvermaak

1984 - Joost van den Vondelprijs

1988 - Charlotte Köhler-prijs

1988 - Cestoda-prijs

1989 - Nederlands-Vlaamse Toneelschrijfprijs voor Kras

1994 - Constantijn Huygens-prijs

1997 - P.C. Hooft-prijs voor poëzie

2018 – Prijs der Nederlandse Letteren

Bronnen:

Koninklijke Bibliotheek
digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren (DBNL)
Uittrekselbank