Editie oktober 2017

‘Ik houd van metaforen en van eufemismen’, vertelt Ton den Boon. ‘Prachtig zoals schrijvers verschillende termen en beschrijvingen hebben voor dat ene onderwerp. Want eigenlijk gaat het hele boek slechts over drie onderwerpen: het vrouwelijk geslacht, het mannelijk geslacht en de daad. Maar als je dan ziet welke variatie aan woorden schrijvers hiervoor gebruiken, dat vind ik geweldig.’ Een van de leukste ingangen vindt Den Boon zelf de ‘banaan’. ‘Zoals ‘zijn banaan in haar fruitmandje’, mooi! Of het woord ‘beddendood’, voor het afnemen van seks in een langdurige relatie.’

'Prachtig zoals schrijvers verschillende termen en beschrijvingen hebben voor dat ene onderwerp'

Van ‘(zich) aanbieden’ tot ‘zwoel’: De taal der liefde bevat 300 pagina’s met ruim 2500 ingangen, woorden of woordgroepen die een erotische betekenis hebben. Bij ieder woord staan een of meerdere citaten uit de Nederlandse en Vlaamse literatuur van de twintigste en eenentwintigste eeuw.

Metafoor voor missionarishouding

‘Gerard Reve en Herman Brusselmans zijn hofleveranciers’, aldus Den Boon. ‘Maar neem nu een vrij onbekende schrijver als Willem Brakman. Zoals hij het woord ‘aanraken’ in meerdere betekenissen gebruikt: ‘Met de erotiek was het natuurlijk helemaal niets, raakte ik haar aan dan steunde zij, niet uit genoegen of lust maar uit vrees dat ik haar nog meer zou aanraken’ (uit: Het groen van Delvaux, 1996). Of de term ‘het beest met de twee ruggen’, een metafoor voor de missionarishouding. Rabelais gebruikte dit voor het eerst in de vijftiende eeuw en dankzij Shakespeare werd het bekend. Maar Umberto Eco laat een personage in Baudolino dat al honderd jaar eerder zeggen, als grapje voor insiders.’

Naast de 2500 ingangen bevat De taal der liefde dertig pagina’s kaderteksten waarop Den Boon ‘zich mocht uitleven’ over een bepaald onderwerp: impotentie bij A.F.Th. van der Heijden, de relatie tussen seks en schuld bij Gerard Reve, het woord vlees bij Jan Cremer.

Den Boon is dan ook erg blij dat Van Dale dit boek wilde uitgeven. ‘Ik wilde geen lineair woordenboek maken, maar de ruimte hebben om termen te bewijzen met literaire citaten, en die heb ik gekregen. Zo kon ik ook laten zien hoe de betekenis van een woord in de loop van de tijd verschuift.’ 

Vergeten schrijvers

De letterkundige in Den Boon hoopt dat hij met dit boek ook zijn potentiële lezers aanzet om vergeten schrijvers weer ter hand te nemen. ‘Theun de Vries bijvoorbeeld. Die oude communist schrijft eigenlijk in vrijwel ieder boek over seks. Of een brave auteur als Johan Fabricius die na 1960 half pornografisch gaat schrijven, en zo’n belangrijke plaats in de geschiedenis inneemt.’

Het eerste exemplaar van De taal der liefde, literair woordenboek van seks en erotiek wordt op 8 oktober, tijdens de Week van het Nederlands, overhandigd aan Ronald Giphart.