Editie oktober 2017

Drie jaar bestaat de Hogeschool voor Toegepaste Filosofie nog maar. Deze maand levert de hbo-opleiding de eerste denkers af die hun kennis van de wijsbegeerte gaan inzetten als journalist, bestuurder, docent of iets anders. 'Het zijn een paar studenten die bijvoorbeeld dankzij vrijstellingen het versnelde traject hebben gevolgd', zegt oprichter Martin Slagter. 'De eerste lichting gaat nu het vierde en laatste jaar in.'

 'Wij hebben heel bewust voor het Nederlands gekozen'

Je zou denken: een nieuwe studie, die doet alles in het Engels – van het eerste college tot de laatste scriptie. Inmiddels is twee derde van de universitaire masteropleidingen Engelstalig. Ook het aantal bachelor- en hbo-opleidingen dat volledig in deze taal wordt gegeven, groeit ieder jaar. Dus wat ligt meer voor de hand dan dat ook de Hogeschool voor Toegepaste Filosofie voor Engels kiest?

Niet dus. 'Wij hebben heel bewust voor het Nederlands gekozen', vertelt Slagter. 'Voor internationaal georiënteerde wetenschappen als medicijnen, economie en natuurkunde – overwegend bètastudies – snap ik dat een universiteit wil aansluiten bij de internationale gemeenschap en daarom kiest voor Engels. Maar voor filosofie heeft dat geen enkele zin. De keuze voor Engels werkt zelfs contraproductief.'

Alleen in je moedertaal

Filosofie, legt hij uit, draait om de nuance. 'Daarvoor is taal cruciaal. Het gaat erom dat je alle bijbetekenissen en kleuren van woorden kunt begrijpen. Dat je je argumenten kracht bij zet met beeldspraak en andere stijlfiguren. Dat kun je alleen in je moedertaal. Een debat voeren of een essay schrijven – wat iedere filosoof moet kunnen – zijn complexe activiteiten. Dat lukt alleen in een taal die je heel goed beheerst.'

Dat is in het Nederlands al moeilijk genoeg. 'Het onderwijs schiet schromelijk tekort. Het reguliere hbo denkt: studenten beheersen Nederlands, ze hebben dat op de havo geleerd. Maar het is erbarmelijk gesteld met de taalvaardigheid. Studenten hebben een gering syntactisch vermogen, een absurd kleine woordenschat en weinig tot geen gevoel voor de connotatieve betekenis van woorden.'

Studiepunten voor Nederlands

Daarom probeert de Hogeschool voor Toegepaste Filosofie de taalvaardigheid van de studenten te verbeteren. In het basisjaar krijgen ze modules spelling en schrijfvaardigheid. De eerste module bevat een reader die 'iets meer dan de havo-stof' behandelt en die wordt afgesloten met een tentamen. Er zijn alleen facultatief bijspijkerlessen. De tweede module bestaat uit zeven avondcolleges plus een zaterdagochtend om het schrijven intensief te trainen.

Slagter: 'Dat is goed voor zes studiepunten. Best fors dus. Maar we willen hun echt leren hun gedachten goed te verwoorden. In het tweede jaar breiden we dat uit met de module taalfilosofie/metaforen. Dan krijgen studenten taalfilosofie van onder andere Wittgenstein, maar leren ze ook zelf beeldend te schrijven. We willen hen zo helpen een eigen stijl te ontwikkelen.'

'Het Nederlands moet je koesteren. Het is een mooie taal die je niet zomaar moet weggeven.'

Twee aparte categorieën

Volgens Slagter overschatten de voorstanders van Engelstalig hoger onderwijs de kennis van deze taal schromelijk. Bij hun studenten en henzelf. 'Je kan wel een diploma op niveau C2 hebben, maar in de praktijk valt het tegen. Niet voor niets heb je in de filosofie bij internationale debatwedstrijden, die veelal in het Engels worden gehouden, twee aparte categorieën: moedertaalsprekers en niet-moedertaalsprekers.'

Ook andere argumenten om het onderwijs Engelstalig te maken wijst hij af. Dat hogeronderwijsinstellingen buitenlandse studenten trekken die veel geld in het laatje brengen, vindt hij geen valide argument. 'Het Nederlands moet je koesteren. Het is een mooie taal die je niet zomaar moet weggeven. En helemaal niet zo klein als vaak wordt gedacht: het is de achtste grootste taal in de EU. Van de 24 officiële talen.'

Andere perspectieven

Slagter erkent wel dat buitenlandse studenten andere perspectieven in filosofische debatten kunnen inbrengen. 'Maar wat heb je eraan als voor die studenten het Engels evenmin hun moedertaal is? Dan brengen ze hun gedachten ook gebrekkig onder woorden. Bovendien hebben wij studenten van verschillende leeftijden en met heel diverse achtergronden. We komen dus niet  tekort aan perspectieven.'

Van het argument dat Engelstalig opgeleide filosofen in de hele wereld aan de slag kunnen, is hij evenmin onder de indruk. 'De globalisering biedt kansen, zeker. Jongeren kunnen de hele wereld over zwerven. Maar in de praktijk gebeurt dat nauwelijks. Kijk naar de cijfers: 3 tot 4 procent van de Nederlandse jongeren gaat in het buitenland werken. De grote bulk werkt gewoon in een Nederlandstalige omgeving.'

Denken en jezelf uitdrukken

Zijn Slagters eerste filosofen die nu hun diploma krijgen, daarom beter dan bijvoorbeeld de studenten die in 2018 beginnen aan de eerste geheel Engelstalige bachelor filosofie aan de Vrij Universiteit in Amsterdam? 'Dat kun je niet zeggen. Academische filosofie is om te beginnen anders dan onze toegepaste filosofie. Ik denk wel dat onze studenten vaardigheden hebben geleerd die ze breed kunnen toepassen: denken én hun gedachten goed uitdrukken.'