Foutmelding

Deprecated function: The each() function is deprecated. This message will be suppressed on further calls in _menu_load_objects() (regel 579 van /var/www/vhosts/taaluniebericht.org/2014.archief.taaluniebericht.org/includes/menu.inc).

Editie oktober 2015

Dit is een oude versie van Taalunie:Bericht en wordt niet meer bijgewerkt. Ga voor nieuwe artikelen naar taaluniebericht.org.

Rubriek: 
Auteur: 
Tanneke Schoonheim

Geluncht, geüpdatet, geforward en getimed

Het werkwoord updaten is een van de woorden die het meest op Woordenlijst.org wordt opgezocht. Meestal willen mensen weten hoe de verleden tijd en het voltooid deelwoord worden geschreven. Ik updatete en ik heb geüpdatet zien er in hun geschreven vorm ook inderdaad een beetje ongewoon uit. Toch volgen ze in deze spelling precies de regels die in het Nederlands voor werkwoorden gelden. Hoe kan dat nu?

Werkwoorden die uit het Engels komen, worden vervoegd volgens de Nederlandse regels. Ze krijgen dus in de tegenwoordige tijd de uitgangen -t en -en, in de verleden tijd -de(n) of -te(n) en het voltooid deelwoord gaat uit op een -d of een -t. In sommige gevallen krijgt de stam er in verband met de uitspraak een e bij. Je hoeft dus niet te weten of een woord uit het Engels komt om het goed te kunnen spellen, je hoeft alleen maar te weten hoe het wordt uitgesproken. Er zijn hierbij een paar verschillende typen te onderscheiden.

Faxen - faxt - faxte - gefaxt

Werkwoorden van het type faxen zijn vergelijkbaar met een Nederlands werkwoord als niksen. De Nederlandse werkwoordsuitgang komt direct achter de stam. Dat is doorgaans de hele vorm van het werkwoord min -en. De stam van niksen is niks- en de vervoegde vormen zijn (ik) niks, (hij) nikst, (hij) nikste, genikst. Bij faxen gaat dat op dezelfde manier en wordt het dus (ik) fax, (hij) faxt, (hij) faxte, gefaxt. Werkwoorden als lunchen (lunch, luncht, lunchtegeluncht), crashen (crash, crasht, crashtegecrasht) en matchen (match, matcht, matchte, gematcht) worden eveneens op deze manier vervoegd.

Racen - racet - racete - geracet

Werkwoorden van het type racen zijn vergelijkbaar met faxen, alleen is er nu een extra e in de vervoegingen nodig. Als we dat niet zouden doen, krijgen we een vorm als hij ract. Dit zou problemen met de uitspraak geven en daarom is de stam hier race- en krijgen we direct herkenbare vervoegingen als race, racet, racete, geracet. Ook een veelgebruikt werkwoord als updaten hoort bij dit type. Wanneer we updat- als stam zouden nemen, zou de vervoeging er als volgt uitzien: updat, updat, updatte, geüpdat. Door de e te behouden krijgen we de vormen update, updatet, updatete, geüpdatet. Die zien er voor een deel misschien raar uit, maar het is wel meteen duidelijk hoe ze uitgesproken moeten.

Streamen - streamt - streamde - gestreamd

Werkwoorden als streamen zijn vergelijkbaar met klemmen. Zij krijgen een d in de verleden tijd en het voltooid deelwoord. Hier is het voor de uitspraak niet nodig de extra e toe te voegen. Net zoals het klem, klemt, klemde, geklemd is, is het stream, streamt, streamde, gestreamd. Voor werkwoorden die in de stam al op een d eindigen, geldt hetzelfde. Het is antwoorden, antwoord, antwoordt, antwoordde, geantwoord en dus ook downloaden, download, downloadt, downloadde, gedownload en forwarden, forward, forwardt, forwardde, geforward.

Timen - timet - timede - getimed

Werkwoorden van het type timen zijn vergelijkbaar met streamen, alleen is ook hier weer -  net als bij racen - een extra e nodig. Op basis van de stam time- is de vervoeging dus timen, time, timet, timede, getimed. Vergelijkbare werkwoorden zijn blamen ‘de schuld geven’ (blame, blamet, blamede, geblamed), downsizen ‘kleiner maken’ (downsize, downsizet, downsizede, gedownsized) en filen ‘opslaan’ (file, filet,filede, gefiled).

Dubbele medeklinker

Als het nodig is voor de uitspraak blijft de dubbele medeklinker aan het eind van van oorsprong Engelse werkwoorden behouden, bijvoorbeeld bij to pass ‘een voorzet geven’. De vervoeging van dit werkwoord is passen, pass, passt, passte, gepasst. Ook bij appen (app, appt, appte, geappt) en fitnessen (fitness, fitnesst, fitnesste, gefitnesst) is dat bijvoorbeeld het geval.

Als het schrijven en lezen van een enkele medeklinker de uitspraak niet beïnvloedt, wordt er geen dubbele medeklinker geschreven. Chillen (chil, chilt, childe, gechild) en grillen (gril, grilt, grilde, gegrild) worden dus hetzelfde vervoegd als gillen (gil, gilt, gilde, gegild) en pressen (pres, prest, preste, geprest) en stressen (stres, strest, streste, gestrest) hebben dezelfde vervoeging als flessen (fles, flest, fleste, geflest).