Editie november 2017

Prof. dr. ir. Karen Maex studeerde micro-elektronica in Leuven, een echte bèta dus. Hoe komt het dat zij zich zo betrokken voelt bij een taaldiscussie? Maex: ‘Ik kom uit een talig gezin, mijn moeder is germanist en er werd thuis veel over taal gesproken. Als rector vind ik taalvaardigheid heel belangrijk, zowel in het Engels als in het Nederlands. Nu heb ik de indruk dat die taalvaardigheid tijdens de opleiding - op zijn zachtst gezegd - onvoldoende aandacht krijgt. Dus willen we daar iets aan doen. Maar je moet heel goed nadenken over waarom je welke keuzes maakt en vanuit de inhoud en je doelstellingen actie ondernemen. Nu vind ik het debat nog weleens oppervlakkig en kort door de bocht. Wat dat betreft kwam het KNAW-rapport (zie kader, red.) op het juiste moment.’

Tijdens de opleiding wil je niet alleen dat de student zich voorbereidt op de arbeidsmarkt, maar vooral dat hij zich als persoon kan ontwikkelen.

Communicatie

Binnen de UvA kwamen er steeds meer verzoeken om ook bacheloropleidingen te internationaliseren, vertelt Maex. ‘Wij hebben nu kaders voor deze internationalisering ontwikkeld. Daar ben ik heel blij mee. Daarbij hebben we gekeken naar waar we over tien jaar willen staan: wat denken we dat goed is en wat is daarvoor nodig? Tijdens de opleiding wil je lang niet alleen dat de student zich voorbereidt op de arbeidsmarkt, maar vooral ook dat hij zich als persoon kan ontwikkelen. In deze tijd ontkom je niet aan internationalisering, maar dat wil niet zeggen dat alles in het Engels moet. Indien er behoefte is aan internationaal opgeleide mensen voor internationale bedrijven, dan kies je ervoor om een opleiding geheel of gedeeltelijk Engelstalig te geven, of in een andere taal, mocht daar behoefte aan zijn.Taal is echter niet alleen belangrijk in de communicatie, het is ook een instrument in een opleiding waar studenten met verschillende nationaliteiten studeren. En dan gaat het om andere leerdoelen.’

Zo kan het zijn dat een volledig Nederlandse opleiding toch een internationale touch krijgt.

Accenten

‘Concreet wil het zeggen dat we samen met de opleiding per bachelor kijken wat de doelstellingen, de leerdoelen en de behoeften van de studenten en de samenleving zijn. Zo kan het zijn dat een volledig Nederlandse opleiding toch een internationale touch krijgt, omdat in die studie de kennis van een of meerdere andere culturen van belang is. Ik verwacht dat in iedere opleiding de accenten weer anders kunnen liggen. De keuzes bij Politicologie zullen anders zijn dan die bij Natuurkunde, maar er zullen ook gelijkenissen zijn.’

Woordenschat

De meeste masters aan de UvA, maar ook aan andere Nederlandse universiteiten, zijn tegenwoordig in het Engels. ‘Maar’, zo weet Maex, ‘ook dan kunnen er natuurlijk uitzonderingen zijn, zoals bij de talenstudies en de geesteswetenschappen. Daarnaast vind ik het heel belangrijk dat een taal zich blijft ontwikkelen in de nieuwe onderzoeksdomeinen. Daarin speelt het doceren in het Nederlands een belangrijke rol. Zo ontwikkelt zich de nieuwe terminologie en ontstaan er nieuwe woorden. Dan zijn deze ontwikkelingen niet alleen voor een breder publiek toegankelijk, maar vergroot je ook de woordenschat van het Nederlands.’

Cursus Nederlands

Natuurlijk vraagt de omschakeling van Nederlands naar Engels in het onderwijs veel van alle betrokkenen. ‘Er zijn talloze aspecten waar we over moeten nadenken. Taalcursussen voor docenten en ondersteunende medewerkers zijn er al. Misschien moeten die er ook komen voor studenten. Of een cursus Nederlands voor buitenlandse studenten. En als we ook buitenlandse studenten inspraak willen geven, moeten de vergaderingen dan ook in het Engels?’

Universiteiten kennen heus hun maatschappelijke verantwoordelijkheid wel.

Beperkende wetgeving

Vlaanderen kent een strengere wetgeving voor taalbeleid in het hoger onderwijs. Is dat ook iets voor Nederland? ‘Ik vind dat beperkende wetgeving. Universiteiten weten uitstekend wat ze doen, hun autonomie is van groot belang. Als je teveel beperkingen vanuit de wetgeving oplegt, gaat de discussie vooral om hoe de grenzen van de regelgeving op te zoeken en op te rekken: ‘wat kan er’ in plaats van waar het over moet gaan, namelijk: ‘wat is echt belangrijk en wat willen we’.’

Ook een paragraaf in het recente Nederlandse regeerakkoord over de verengelsing van opleidingen (zie kader, red.) vindt Maex onnodig. ‘Partijen zijn terecht bezorgd dat er sociale ongelijkheid ontstaat als alle opleidingen in het Engels worden gegeven. Maar universiteiten kennen heus hun maatschappelijke verantwoordelijkheid wel. Wij zijn niet de enige universiteit die hiermee bezig is. Ook in de VSNU, de vereniging van universiteiten, komt dit aan de orde. Dan merk je ook dat iedere universiteit zijn eigen keuzes maakt, bijvoorbeeld door de locatie en de populatie. Wij zijn ons als universiteiten er zeer van bewust dat we voor iedereen een geschikt aanbod moeten hebben, dus ook voor mensen voor wie Nederlands al de tweede taal is of studenten die het Engels minder goed beheersen. Universiteiten weten heel goed wat zij willen. Als je ons de ruimte geeft, zullen de opleidingen zeker geen eenheidsworst worden, maar is en blijft er diversiteit.’